Yaqinda Sichuan provinsiyasining Guanxan shahridagi Sanxingdui maydonidan qazib olingan nafis va ekzotik ko‘rinishdagi bronza haykal 3000 yillik mashhur arxeologik yodgorlik atrofidagi sirli diniy marosimlarni dekodlash uchun hayajonli maslahatlar berishi mumkin, deydi ilmiy ekspertlar.

Sanxingdui shahridagi 8-raqamli “qurbonlik chuquri”dan ilonga o'xshash tanasi va boshida zun deb nomlanuvchi marosim idishi bo'lgan inson qiyofasi topildi. Saytda ishlayotgan arxeologlar payshanba kuni bir necha o'n yillar oldin topilgan yana bir artefakt bu yangi topilganning singan qismi ekanligini tasdiqlashdi.

1986 yilda bu haykalning bir qismi, bir juft qush oyog'i bilan birlashtirilgan erkakning egilgan pastki tanasi bir necha metr naridagi 2-chuqurdan topilgan. Haykalning uchinchi qismi, ya'ni ley deb nomlanuvchi idishni ushlab turgan juft qo'l ham yaqinda 8-sonli chuqurdan topilgan.

3 ming yil davomida ajratilganidan so'ng, qismlar nihoyat tabiatni muhofaza qilish laboratoriyasida birlashtirilib, tashqi ko'rinishi akrobatga o'xshash butun tanani hosil qildi.

Odatda arxeologlar tomonidan qurbonlik qilish marosimlari uchun ishlatilgan deb o'ylangan g'alati ko'rinishga ega bronza artefaktlar bilan to'la ikkita chuqur 1986 yilda Sanxingdui shahrida tasodifan topilgan va bu XX asrda Xitoydagi eng yirik arxeologik topilmalardan biriga aylandi.

2019-yilda Sanxingduida yana oltita chuqur topildi. 2020-yilda boshlangan qazishmalarda 13 mingdan ortiq yodgorlik, shu jumladan to‘liq tuzilmadagi 3 ming artefakt topildi.

Ba'zi olimlarning taxminiga ko'ra, artefaktlar o'sha paytda mintaqada hukmronlik qilgan qadimgi Shu xalqi tomonidan qurbonlik qilish uchun er ostiga qo'yilishidan oldin ataylab sindirilgan. Olimlarning ta'kidlashicha, turli xil chuqurlardan topilgan bir xil artefaktlarning mos kelishi bu nazariyaga ishonch hosil qiladi.

Sanxingdui saytida ishlaydigan etakchi arxeolog Ran Xonglin: "Qismlar chuqurlarga ko'milishidan oldin ajratilgan", deb tushuntirdi. “Ular, shuningdek, ikkita chuqur bir xil muddatda qazilganini ko'rsatdi. Shunday qilib, topilma katta ahamiyatga ega, chunki u bizga chuqurlarning munosabatlarini va o'sha paytdagi jamoalarning ijtimoiy kelib chiqishini yaxshiroq bilishga yordam berdi.

Sichuan provintsiyasi madaniy yodgorliklari va arxeologiya tadqiqot instituti xodimi Ranning ta'kidlashicha, ko'plab singan qismlar olimlar tomonidan yig'ilishini kutayotgan "jumboq" bo'lishi mumkin.

"Yana ko'plab qoldiqlar bir xil tanaga tegishli bo'lishi mumkin", dedi u. "Bizni juda ko'p kutilmagan hodisalar kutmoqda."

Sanxingduydagi haykalchalar soch turmagi bilan bir-biridan ajralib turadigan ikkita asosiy ijtimoiy sinfdagi odamlarni aks ettiradi deb o'ylangan. Tadqiqotchilarning ta'kidlashicha, ilonga o'xshash tanasi bo'lgan yangi topilgan artefakt uchinchi turdagi soch turmagiga ega bo'lganligi sababli, bu alohida maqomga ega bo'lgan boshqa odamlar guruhini ko'rsatishi mumkin.

Ranning so'zlariga ko'ra, kelgusi yilning boshiga qadar davom etishi kutilayotgan qazishmalarda ilgari noma'lum va hayratlanarli shakldagi bronza buyumlar chuqurlardan topilgan.

Xitoy Ijtimoiy fanlar akademiyasining Tarix akademik bo‘limi direktori va tadqiqotchisi Van Veyning aytishicha, Sanxingdui bo‘yicha tadqiqotlar hali boshlang‘ich bosqichda. "Keyingi qadam ziyoratgohni ko'rsatishi mumkin bo'lgan keng ko'lamli arxitektura xarobalarini izlashdir", dedi u.

Yaqinda "qurbonlik chuqurlari" yaqinida 80 kvadrat metr maydonni egallagan qurilish poydevori topildi, ammo ular nima uchun ishlatilishini yoki ularning tabiatini aniqlash va tanib olish uchun hali erta. "Kelajakda yuqori darajadagi maqbaralarning topilishi ham muhimroq ma'lumot beradi", dedi Vang.